|
Báo cáo của TS.BS. Đặng Tiến Trường tại Hội nghị Hội Hỗ trợ Sinh sản TP.HN tháng 12/2022 |
Xét nghiệm di truyền trước chuyển phôi bệnh đơn gen (Preimplantation genetic testing for monogenic disorders, PGT-M) là sự kết hợp của phương pháp thụ tinh trong ống nghiệm, tạo nhiều phôi cùng một lúc và kỹ thuật sinh học phân tử giúp xác định phôi không bị bệnh đơn gen, giúp các cặp vợ chồng nguy cơ mang thai và sinh con khỏe mạnh. Nhờ vậy, PGT-M giảm nguy cơ mắc bệnh di truyền/tình trạng mang gen bệnh cho thế hệ sau, cải thiện chất lượng dân số (Chamayou, 2022; Handyside A. H, 1990; ESHRE, 2020).
PGT-M được thực hiện trên mẫu sinh thiết phôi, lượng DNA rất nhỏ nên có nhiều nguy cơ dẫn đến sai (Amagwula, 2012; Wilton, 2009). Các nguyên nhân gây sai chủ yếu trong PGT-M gồm mất alen (ADO), ngoại nhiễm, khếch đại hỏng… (ESHRE, 2010). Tỷ lệ ADO lên đến 30% là nguyên nhân chủ yếu gây sai trong PGT-M (ESHRE, 2020). Phương pháp chẩn đoán trực tiếp là phương pháp phân tích xác định trực tiếp đột biến (điển hình là giải trình tự sanger). ADO làm tỷ lệ sai của PGT-M dựa trên chẩn đoán trực tiếp lên đến 20% (Handyside A. H, 1995).
Để giải quyết vấn đề này, phương pháp xác định đột biến gián tiếp và kiểm soát ADO được khuyến cáo cho tất cả các ca PGT-M (ESHRE, 2020). Phương pháp gián tiếp xác định đột biến nhờ vào nguyên lý phân tích di truyền liên kết. Theo đó, Các locus gần nhau sẽ luôn đi cùng nhau qua các thế hệ trong quần thể. Nhờ xác định các alen nguy cơ (haplotype nguy cơ) của các chỉ thị STR hoặc SNP sẽ giúp theo dõi sự di truyền của đột biến qua các thế hệ. Hơn nữa, do tính đa hình cao, giúp phát hiện ADO và ngoại nhiễm trong PGT-M. Nhờ vậy giúp kiểm soát nguyên nhân gây sai trong PGT-M. Vì vậy, việc kết hợp phương pháp xác định trực tiếp đột biến và phương pháp gián tiếp đột biến, kiểm soát ADO và ngoại nhiễm trở thành tiêu chuẩn vàng trong PGT-M (ESRHE, 2020).
Báo cáo này trình bày tổng quán về nguyên nhân gây sai trong PGT-M và chiến lược kiểm soát ADO. Bên cạnh đó, báo cáo cũng giới thiệu một số ca bệnh điển hình được kiểm soát ADO.